Parathenie

MIDIS HIJES DHE DRITËS: NJË RRUGËTIM POETIKE NËPËR BOTËN E COPËZUAR TË MARILYN MONROE

Nga Prof. Jeton Kelmendi PhD

Libri “Bloody Mary: Filmi rrugor për Marilyn Monroe” i poetit të njohur belg Eric Brogniet është një akt poetik i

jashtëzakonshëm, një odise e thellë përmes dritës dhe errësirës, jetës dhe vdekjes, iluzionit dhe shkatërrimit. Me një mjeshtëri të hollë gjuhësore dhe një ndjeshmëri të rrallë për tragjizmin njerëzor, Brogniet ndërton një portret të fragmentuar dhe njëkohësisht sublime të figurës ikonike të Marilyn Monroe – jo vetëm si personazh publik, por si simbol i një bote që konsumon, zbraz dhe përfundimisht shkatërrohet nga vetja.

Tematika dhe konteksti poetik

Në qendër të kësaj vepre qëndron ideja e dyzimit: nëndërmjet realitetit dhe imazhit, jetës së brendshme dhe maskës publike, rritjes së brishtë dhe shkatërrimit të paracaktuar. Brogniet eksploron Marilyn-in si një figurë që mishëron të gjithë paradoksin e epokës moderne: dashurinë dhe përbuzjen për famën, dëshirën për të jetuar dhe magnetizmin e vdekjes. Kjo është më shumë se një elegji për një ikonë të humbur; është një reflektim mbi një shoqëri që krijon ëndrra për t’i shkatërruar ato. Ky kontekst poetik është i ndërthurur mjeshtërisht me elemente mitike, si legjenda urbane e “Bloody Mary” dhe mitologjia personale e Marilyn Monroe. Me një frymëzim të thellë nga rrëfenjat e qyteteve moderne dhe mrekullitë e trilluara të famës, Brogniet e zhvendos lexuesin në një territor ku hije dhe dritë, mirazhe dhe rrënime, kërcejnë bashkë në këngën e fundit të një ylli të perënduar.

Stili dhe qasja poetike

Stili i Eric Brogniet është tejet vizual dhe i ngarkuar me imazhe kinematografike. Poezia rrjedh si një film, ku dritat vezullojnë mbi fustanet e bardha, pasqyrat thyejnë realitetin dhe figura e Marilyn-it shfaqet e copëzuar, herë si shenjtore, herë si viktimë, herë si hije që endet nëpër rrugët e vetmisë. Gjuha është e mbushur me metafora të fuqishme, ku ndriçimi dhe errësira nuk janë vetëm elemente natyrore, por gjendje shpirtërore dhe reflektime filozofike. Brogniet përmban një ton melankolik dhe një ritëm të ngadaltë, thuajse meditativ, i cili është thelbësor për të shprehur dëshpërimin dhe njëkohësisht hijeshinë e pashmangshme të kësaj tragjedie moderne. Teksti i tij është si një rrëfim psikanalitik, ku poetika bëhet mjet eksplorimi i plagëve të padukshme të shpirtit. Kësi soji autori ndërton tekstet e shkurtra me përmbushje kuptimore, pa e tepruar në asnjë moment, por duke plotësuar me plotësisht mendimet me qëllimet që i ka për tekstet poetike. Çdo pasazh i Brogniet është i ngarkuar me një kujdes të thellë kuptimor. Ai nuk nënvlerëson asnjë element të jetës së Monroe-s: as vetminë, as dhimbjen, as iluzionet e famës. Përkundrazi, çdo fragment i jetës së saj shfaqet si një dritë dhe një hije që ndriçojnë tragjedinë universale të njeriut modern. Eric Brogniet është gjithashtu i kujdesshëm në respektin ndaj figurës së Marilyn Monroe: ai nuk bie në grackën e thjeshtësimit ose shfrytëzimit melodramatik. Figura e saj, në vend që të përkthehet në një objekt mallëngjyes ose erotik, transformohet në një ikonë të tragjizmit universal.

Estetika e dekadencës dhe shpresa e dështuar

Brogniet e paraqet Marilyn-in si simbol të një dekadence të njohur dhe të pranuar: një botë ku bukuria është një mall konsumi dhe ku ndërrimi i vlerave është i pashmangshëm. Brenda këtij peizazhi dekadent, shpresa shfaqet si një flakë e shuar që vezullon për një çast vetëm për t’u zhdukur. Poezitë mbajnë në vetvete nuancat e një epoke të shkatërrimit estetik, ku gjithçka – qoftë e bukur apo e trishtuar – shndërrohet në zbrazëti dhe harresë.

Miti personal si strukturë narrative

Në universin poetik të Eric Brogniet, Marilyn Monroe nuk paraqitet thjesht si një figurë ikonike e kulturës popullore, por si një mit personal i thelluar dhe i shumëdimensionuar. Si Norma Jeane Mortenson, ajo është paraqitur jo vetëm si viktimë e famës, por edhe si një simbol i përpjekjes së përjetshme për të gjetur identitetin dhe dashurinë në një botë që vazhdimisht e deformon dhe e konsumon individin. Në vargjet e Brogniet, historia individuale e Monroe-s ndërtohet si një strukturë narrative, mbi të cilën ngrihet miti modern i rënies, i ëndrrave të pamundura dhe i luftës së kotë për vetë-shpëtim. Poeti e trajton Marilyn-in si një heroinë tragjike të kohëve tona, ku bukuria, në vend që të shpërblejë, bëhet burim izolimi dhe vetmie. Ajo kalon nga një ëndërr e ndritshme në një makth të zymtë, ku identiteti i vërtetë humbet nën shtresat e roleve të imponuara dhe të imazheve të fabrikimit kolektiv. Çdo moment i jetës së saj poetizohet si një hap drejt një fundi të pashmangshëm, duke theksuar se rrënimi i saj nuk ishte vetëm personal, por një pasqyrë e dekadencës dhe brutalitetit të një shoqërie të tërë. Në këtë mënyrë, Brogniet nuk na jep thjesht një histori mbi një grua të njohur; ai na sjell një mit të ri për kohën tonë, ku figura e Marilyn-it bëhet metaforë e ekzistencës së njeriut bashkëkohor: e bukur, e vetmuar, e zhgënjyer dhe, në fund, e mposhtur. Poezia e tij, përmes këtij miti personal, i jep një përmasë të thellë njerëzore dhe filozofike jetës së saj, duke e shndërruar atë në një rrëfim universal për tragjedinë e njeriut që kërkon dritë në një botë që shkatërron gjithçka që ndriçon.

Fjala poetike si akt shpengimi

Poetika e Brogniet nuk është thjesht rrëfim – ajo është një akt shpengimi. Në një botë ku çdo imazh konsumohet, harrohet dhe zëvendësohet, fjala poetike vjen si një formë rebelimi kundër kësaj harrese të pashpirt. Eric Brogniet, në “Bloody Mary”, nuk thjesht përshkruan rrugëtimin e rënies së Marilyn Monroe; ai e rikthen atë në një dimension të shenjtë, ku dhimbja, bukuria dhe tragjedia fitojnë një kuptim të ri përtej përdorimit të tyre të zakonshëm mediatik. Në vargjet e tij, fjala bëhet një akt i ngjashëm me një rit shpëtimi: ajo përpiqet të kapë dhe të ruajë fragmentet e shpirtit të copëzuar të një qenieje të brishtë, të përdorur dhe të keqkuptuar. Në këtë përpjekje, Brogniet arrin të krijojë një hapësirë ku Marilyn – dhe nëpërmjet saj, çdo qenie e plagosur nga koha dhe shoqëria – mund të marrë formë të re, të çliruar nga stereotipat, nga shfrytëzimi dhe nga heshtja. Fjala poetike, në këtë kontekst, nuk është as mburojë dhe as thjesht dokumentim. Ajo është një mjet ndërmjetësimi midis asaj që është humbur dhe asaj që mund të shpëtohet. Është një dorë e shtrirë drejt një shpirti në ikje, një përpjekje për të ruajtur esencën njerëzore që qëndron përtej famës, përtej projeksioneve kolektive dhe përtej tragjedisë së shpërfaqur në skenat publike. Në duart e Brogniet, poezia merr rolin e një Orfeu modern, që zbrit në errësirën e harresës për të rikthyer një pasuri të çmuar: jo trupin e Monroe-s, as imazhin e saj, por atë ndjeshmëri të brendshme që e bëri atë njerëzore dhe universale. Dhe ndonëse shpengimi nuk është i plotë – sepse vdekja dhe harresa janë gjithmonë pranë – akti vetë i përpjekjes për të shpëtuar përmes fjalës bëhet një dëshmi e fuqisë së artit: që t’i japë zë të pafundmes brenda të përkohshmes. Në këtë mënyrë, “Bloody Mary” nuk është vetëm një homazh për një yll të rënë, por një akt poetik që mbron të pambrojtshmen, që ndriçon atë që koha përpiqet të zhdukë.

                                            Prishtinë me 15 prill 2025.