Parathënie

Një udhëtim në thellësitë e shpirtit nëpër vargjet poetike

Nga Prof. Jeton Kelmendi PhD

Ky libër poetik që keni në dorë është një udhëtim në thellësitë e shpirtit dhe të historisë, një rrëfim i ndërthurur me dhimbje, kujtesë, dashuri, revoltë dhe shpresë. Poezia këtu nuk është thjesht art i fjalës, por është një akt ekzistence, një thirrje që lind nga plagët dhe përvojat e jetës, një dëshmi për forcën e gruas, të nënës, të kombit dhe të gjuhës. Autoria e këtij vëllimi nuk shkruan për të zbukuruar botën, por për ta përballur lexuesin me të vërtetat e saj më të thella, me kujtime të pashlyera dhe me një univers simbolesh që ndërtojnë një mitologji të re poetike.

Tematika poetike në këtë vëllim është e shumëfishtë dhe përqendrohet rreth disa shtyllave të qarta. Së pari, gjuha shqipe dhe identiteti kombëtar trajtohen si vlera të shenjta, të barazvlershme me jetën vetë. Gjuha del si perëndeshë e gjallë, si armë dhe si flamur, e pathyeshme përballë pushtuesve dhe harresës. Kjo temë është një rikujtesë se identiteti ruhet jo vetëm me kujtime historike, por edhe me fjalën e gjallë që përcillet brez pas brezi. Së dyti, gruaja dhe nëna shfaqen si qenie hyjnore, bartëse të jetës dhe të dritës, të dhimbjes dhe të shpresës, të përballjes me sfidat dhe të forcës që lind nga plagët. Në shumë poezi, gruaja nuk është thjesht figurë njerëzore, por simbol, altar i jetës dhe i dashurisë. Tematika e tretë që përshkon librin është vetmia dhe reflektimi personal mbi jetën, ku autori poetik shfaqet i zhveshur nga maskat dhe përballë pyetjeve të mëdha të ekzistencës. Jeta, rruga, koha, fëmijëria dhe dashuria marrin trajtën e miteve që duhen kërkuar, rindërtuar ose shpëtuar nga harresa. Ky është një univers poetik ku e përditshmja dhe e përjetshmja përplasen, dhe nga kjo përplasje lind një poezi që nuk lë vend për indiferencë.

Stili poetik i këtij libri është i drejtpërdrejtë, i ngarkuar me emocione të fuqishme dhe i përshkuar nga një ton i lartë lirik. Fjala nuk është kurrë neutrale, ajo vjen gjithnjë e mbushur me ngarkesë ndijore dhe shpirtërore. Shumë vargje ndërtohen mbi kontraste të forta: dritë dhe terr, zjarr dhe heshtje, dashuri dhe humbje, jetë dhe vdekje. Nëpërmjet këtyre kontrasteve krijohet një ritëm i brendshëm që e bën poezinë jo vetëm të lexohet, por edhe të ndjehet. Stili gjithashtu është i pasur me simbole dhe metafora të fuqishme, të cilat e ngrejnë vargun nga përditshmëria drejt një dimensioni më universal. Elementë si guri, pragu, plisi, fjala, rruga, bora, drita dhe zëri përsëriten si shenja themelore të këtij universi poetik, duke krijuar një fjalor poetik të veçantë dhe të njësuar. Autoria nuk druhet nga intensiteti emocional, përkundrazi, ajo e përdor me guxim për të dhënë një poezi që flet me ton të fortë dhe pa hezitim.

Qasja poetike është një ndërthurje midis personales dhe kolektives, midis intimes dhe universales. Autoria nis nga vetja, nga plagët, kujtimet, heshtjet dhe përvojat e saj, por ato nuk mbeten vetëm individuale: ato shndërrohen në simbole të një gjendjeje universale. Rruga e saj është edhe rrugë e të gjithë brezave që kanë mbajtur barrën e historisë; gjuha e saj është gjuha e një kombi të tërë; buzëqeshja dhe loti i saj janë të gjitha grave që kanë duruar e kanë krijuar jetë nga hiçi. Kjo qasje i jep poezisë një karakter dëshmimtar, ku çdo varg është një shenjë për të mos harruar. Në këtë mënyrë, autori poetik arrin të bëjë që lexuesi të shohë veten në vargje, pavarësisht prejardhjes apo përvojës personale. Poezia nuk është një rrëfim i mbyllur, por një pasqyrë ku secili gjen një pjesë të vetes.

Vargëzimi në këtë vëllim është i lirë, por gjithnjë i disiplinuar në ritëm. Nuk ka skema tradicionale metrike apo rimash, por ka një muzikë të brendshme që lind nga përsëritja e fjalëve kyçe, nga kontrasti i imazheve dhe nga ritmi i thyer i vargjeve të shkurtra e të gjata. Kjo i jep poezisë një fluiditet të natyrshëm, si një frymëmarrje që ndalet dhe rinis, si një zemër që rreh mes dhimbjes dhe forcës. Në shumë poezi, vargu është i shkurtër, i ngjeshur dhe i prerë, duke e bërë fjalën të ketë peshë më të madhe. Ky varg i lirë, i përzier me një gjuhë që shpesh merr ton profetik, i jep poezisë një dimension dramatik dhe të paharrueshëm.

Fjala lirike është zemra e këtij libri. Ajo është e ngarkuar me emocion të pastër, me një shpirt që nuk fsheh plagët, por i shndërron ato në dritë. Lirika nuk është vetëm një shprehje ndjenjash, por është një proces shndërrimi: dhimbja shndërrohet në forcë, heshtja në thirrje, vetmia në urë komunikimi, dashuria në mrekulli që sfidon kohën dhe vdekjen. Fjala lirike këtu është edhe revoltë, edhe lutje, edhe bekim, edhe mallkim, por mbi të gjitha është një dëshmi e qenësishme e shpirtit njerëzor. Ajo qëndron në kufirin midis personalit dhe të përbashkëtës, midis reales dhe mitikes, duke i dhënë lexuesit një përvojë të shumëfishtë estetike dhe shpirtërore.

Në përmbledhje, ky libër është një udhëtim poetik që prek të gjitha dimensionet e jetës dhe shpirtit. Ai ndërton ura midis brezave, midis përvojave individuale dhe kujtesës kolektive, midis dhimbjes dhe shpresës. Poezitë nuk janë të lehta, sepse nuk kërkojnë të jenë dekor, por janë të thella, sfiduese, ndonjëherë therëse, gjithmonë të vërteta. Këtu fjala nuk është vetëm mjet shprehjeje, por është vetë substanca e jetës, një mënyrë për të mbijetuar, për të dashur, për të kujtuar dhe për të krijuar përjetësi.

Ky vëllim dëshmon se poezia nuk është luks, por është nevojë. Është frymë që mban gjallë kujtimin dhe shpresën, është altar ku sakrifikohet dhimbja dhe ringjallet drita. Dhe mbi të gjitha, është një thirrje për të mos harruar kurrë se fjala, kur është e vërtetë, është gjithnjë e pavdekshme. Dhe krejt për fund, libri Jeto jetën i autores Bora Balaj është një përmledhje poezishë që duhet lexuar sepse të japin kënaqësi poetike.

Nga Prof. Jeton Kelmendi PhD