Athanase Vantchev de Thracy, Francë

Athanase Vantchev de Thracy, Francë Vice President

Athanase Vantchev de Thracy është pa dyshim njëri nga poetët më të mëdhenj bashkëkohorë francezë. I lindur më 3 janar 1940, në Haskovo të Bullgarisë, ky poliglot me kulturë të jashtëzakonshme, studioi për shtatëmbëdhjetë vjet me radhë në disa nga universitetet më të njohura të Evropës, ku fitoi njohuri të thella për letërsinë, kryesisht për poezinë botërore.

Athanase Vantchev de Thracy është autor i dhjetëra vëllimesh me poezi (të shkruara në varg klasik dhe të lirë), ku ai shkruan të gjitha llojet e lirikës: odën, sonetin, poezinë idilike-pastorale, baladën, elegjinë, rondon, satirën, himnin, epigramin, epitafin etj. Ai ka publikuar gjithashtu një numër monografish si dhe punimin e doktoraturës, Simbolika e dritës në poezinë e Paul Verlaine-it. Në bullgarisht, ai shkruan një studim për shkrimtarin epikurian Petronie, të mbiquajtur Petronius Arbiter Elegantiaru, i preferuari i perandorit Neron, autor i romanit klasik Satirikoni, si dhe një studim në gjuhën ruse me titullin Poetika dhe metafizika në veprën e Dostojevskit.

Duke qenë një njohës shumë i mirë i antikitetit, Athanase Vantchev de Thracy ka shkruar mjaft artikuj për poezinë greke e latine. Kurse gjatë qëndrimit të tij prej dy vjetësh në Tunizi, ai boton njëra pas tjetrës tri vepra kushtuar dy qytezave punike tuniziane: Monastir-Ruspina – ana e tejdukshme, El-Djem-Thysdrus – e fejuara e kaltërsisë dhe Mozaikët e qytetit të Thysdrus-it.
Ai studion për shumë vite me radhë islamin dhe vendet e Lindjes si Sirinë, Turqinë, Libanin, Arabinë Saudite, Jordaninë, Irakun, Egjiptin, Marokun, Tunizinë, Mauritaninë dhe Taxhikistanin, ku kalon edhe një pjesë të jetës së tij. Në këtë periudhë, ai përshtat në gjuhën frënge veprën historike të Mustafa Tlass-it, Zenobie, mbretëresha e Palmyre-s.

Ai qëndroi gjithashtu dy vjet në Rusi (1993-1994) për të studiuar poezinë ruse. Përkthyes i një plejade të tërë poetësh, Athanase Vantchev de Thracy është nderuar me shumë çmime letrare kombëtare e ndërkombëtare, midis të cilëve me Çmimin e Madh Ndërkombëtar të Poezisë Solenzara. Ai është laureat i Akademisë Franceze, anëtar i Akademisë Evropiane të Shkencave, Arteve dhe të Letërsisë, Docteur Honoris Causa i Universitetit të Veliko Tarnovo-s, në Bullgari; laureat i Ministrisë së Punëve të Jashtme të Francës, anëtar i P.E.N Club-it francez, i Shoqatës së Shkrimtarëve Francezë si dhe i Shtëpisë së Shkrimtarëve dhe të Letërsisë në Francë. Poezitë e tij janë përkthyer në shumë gjuhë të huaja. Deri më tani ka botuar 47 libra me poezi, ka përkthyer 52 libra në gjuhen frënge, ndërsa poezitë e tij janë përkthyer në dhjetëra gjuhë të huaja.

 

Disa nga vepra poetike

– Flakërime (1970).
– Hije e marrëzi (1971).
– Polyhymnia (1981)
– Libri i transparencave (1981)
– Orë e Stinë (1981)
– Ti, Virgjëreshë e zjarrit (1985), ribotuar më 2001 dhe 2002
– Oazë, fytyrë drite (1986)
– Strofa pentakorde (1986)
– Animula vagula, blandula (1986)
– Sonetet e Damaskut (1987)
– Elozh dritës (1987)
– Libër për oktavat (1987)
– Leptis-Minor (sonete romane)
– Përmbi Fjalët (1988)
– Anamnezë (1991), ribotim i zgjeruar(2006)
– Vetmia e Tridhjetë (1992)
– Trallisje, pasuar nga Shkëlqimet (1992)
– Këngë homofonike (1997)
– Zëra të bukur antikë (2000)
– Befas, një drithërimë engjëllore (2000)
– Momente përjetësie (2001)
– Anale dhe përshpirtje (2002
– Epopteia ( Soditje sublime) 2003.
– Elegji (2003)
– Ora e Nëntë (2004)
– Mëshirë, o Zot! (2005)
– Kështu bëhen njerëzit (2006)
– Dhe deti kthehej në këngë (2007)
– Vizione zemre (2008)
– Edhe një herë për poezinë hyjnore (2009)

 

VJESHTAK

 

« Si yo non fuera árbol

¿ a dónde irian los pajaros ? »

(“Dhe nëse nuk ishte një pemë,

Ku do të shkojnë pastaj zogjtë? “)

                     Francisco Azuela

 

Druri i përflakur zjarr lë

Dhe këto momente vetmie hyjnisht të egra

Në mbrëmje, mijëra aroma djegur

Kush qetësi mirëpret

Dredha-dredha qartësinë e ajrit.

 

Norton, miku im,

Largoje elegancën e lirë të lotëve!

 

A nuk mbetemi

Kënaqësi e dyfishtë e librave,

Shkëlqimin e pallateve të tyre

Ku në fund mund të merrni

Pa parukë apo kozmetikë.

 

Atje, nën prarimin e kohës bujare,

Ne do të shkojmë në lidhje me poezitë tona

Përkohshëm dhe do ta dijë lumin

Historia.

 

Cili desert ju duhet në kopshte

Pyjet dhe madhësitë?

 

Dëgjo, tek ne vijnë fjalët

Me erën e tyre rituale

Qershi zeza, drurë, ferrë,

Mint dhe fier moskat, kumkuat.[1]

 

Për të lexuar pavdekshmërinë e poetëve

Me aromën e tyre të ngrohtë e lajthi, dolli,

Mjaltë akacie dhe kajsi!

 

Dhe presin të bjerë afër

Shiu i mirë

Kështu që zemrat tona lehtë mund të flenë.

 

Jo, Norton miku,

Poezia e shpirtit

Mohon lodhjen, plogështinë dhe shqetësimin,

Besnik gramatikën e yjeve,

Ajo i bën prag të gjitha stinët nën ne

Për të na i bërë më të lehta,

Me të vërtetë!

 

Paris, 10 tetor 2011

 

BILBILI I MAJIT
Jeton Kelmendit
« Ti e njeh pranverën vetëm nga lulet… »
                                                     Paul Géraldy

E dëgjoj shumë herët në mëngjes. Këtë zë të mrekullueshëm, këtë harmoni trillesh të mëndafshta, këto shpërthime drite plot me nuanca, këto alegro, largos, kreshendo të përpikta e kaq të fuqishme !

Nata është e kthjellët dhe valëzuese si atlas. Ky trup i vogël, fërgëllimë lirike prej ekzaltimit dashuror, dridhet mbi gjethet e buta pranverore. Melodia e tij karakteristike, legjendare, e paharruar dhe kënga e tij ngjyrë qelqi vrapojnë si rrëke uji të kulluara duke u drithëruar nëpër pyllin e dendur, nga pema në pemë, nga gëmusha në gëmushë.

 

Gjithçka në këtë natë maji duket sikur është krijuar nga përkëdhelja, tejdukshmëria dhe butësia. Delikati dhe i vogli bilbil! Gjithmonë i padukshëm, i përunjur, fshehur në pendlat e tij prej murgu. E pra, dashuria e tij është muzikë me nota të tejndritshme.

Me fytyrën nën rrezet e hënës, rri e shijoj drithërimat vajtuese të këtij flauti magjik, murmurimat e fyellit rustik, heshtjet e tij të shkurtra dhe nga mallëngjimi mezi mbaj lotët e ngashërimin. Çaste qetësie e çlirimi elegjiak, ëndërrime të trallisura plot me mister e shenjtëri.

As mullibardha me zë magjiplotë, as mëllenja muzikante, as zëri i hollë i zogut të lumenjve, as çafkëlorja e shkathët dhe lozonjare me kokën të mbuluar me tyl të zi, asnjë shpend imitues e fjalëshumë s’mund të matet me artin e paarritshëm të tij.

 

Vetëm zëri i tij prej diamanti derdhet nëpër hije me një bukuri mahnitëse. Vetëm zëri i tij është drithërimë, flatërimë, luhatje e valëzim. Vetëm ai shndërrohet në një këngë të ëmbël.

Dhe pastaj nuk e dëgjojmë më. Zemrën na e pushton një zi e rëndë vjeshtore. Ai niset drejt Afrikës së hareshme, drejt netëve të bukura tropikale, drejt zhegut të tokave të kuqe. Andej ku zemra të tjera rinore, të pastra e të dashuruara e presin me sytë që shkëlqejnë prej ngazëllimit.

E diel, 7 Dhjetor 2008

Akribeia
(Precision)

« Ada chinchin berisi bunga,

Bunga berladong si-ayer mata »

(‘Unazë vendosur me lule,

Lule të rënduara me lot ‘)

Pantoun Malais

 

Këto fjalë – të rralla, pallogaritshëm melodioze

Të cilat më frymëzojnë, më mbushin me entuziazëm,

Më telefono, mëso dhe më udhëzo!

 

Dua të shkruaj poezitë e mia me akribi të argjendarëve,

Me një vëmendje tepër të përpiktë në detaje, të sakta,

Kështu që puna ime me daltë është aq e kujdesshëm sa

Mblidhni mirë qymyrxhinj

Në zemrën e një toke të etur.

 

Fjali të kënaqshme, fjalët e pastërtisë së tejdukshme,

Linjat e të cilëve qartësojnë shkëlqimin

Huazuar për muzikën e detit dashuror,

Elegancën e tyre dëshpëruese!

 

II.

 

Kështu nostalgjia modeste për atë që ka ndodhur tashmë

Dhe për çfarë ndoshta nuk mund të ndodhë,

Është incizuar me një saktësi absolute, me një vendosmëri të pasionuar

Në mermer të dridhjes së kujtesës sonë!

 

Kështu shpata pa peshë e një zëri të qetë

Shpejtazi hap shpirtin e vetmuar të përkushtimit të qetë

Dhe rriska orëngushtë me transparencën e tekstit.

 

Pastaj, dashuria e një momenti të skalitur me anë të hirit

Zgjat disa përjetësi

Dhe problemin merr përsipër një këngë e përpunuar me

Aftësi ndriçuese, saktësi dhe finesë

Bëhet më e thellë se një himn biblik.

 

 

 

KAQ HESHTJE RRETH E RROTULL 
Ali Prodrimjes 

Ku shkojnë njerëzit që i dua
Veshur me të kuqe
Në muzgun e artë të akshamit?

Ku i shpie era e bakërt e vjeshtës,
Zërat e lavdishëm të trishtimit?

Të terë mbeten këtu
Mbushur me diell të freskët
Vetëm kokrrat joshëse të rrushit
Dhe fëmijëria ime e lumtur
Ulur te dritarja
Hapur drejt pafundësisë.

Më thuaj, Ali Prodrimja,
Më thuaj, mik i vetmuar i ujërave të rrepta,
Vëlla i maleve të Rugovës,
Ku i çojnë kuajt e kohës,
Trupat që duart e mia
Kaq gjatë i kanë veshur
Me dritë!

 

Paris, 18 Gusht 2012

 

Përtej vetës Sonë

Për Nokolaï Doboš

 

‘Ky gji është gjithmonë blu si fillim dashurie’.

Xuan Quỳnh

 

Nata shpaloset, shtrihet me një ëmbëlsi fisnikërie

Dhe shpirti është, por i lehtë dhe i heshtur.

 

E kjo e bën zemrën e mirë për vendin e buzës dikujt

Mbi buzët e dashura të tjetrit

Të këpusin pyetje të pafajshme nga zemra e tyre.

 

Jashtë, të gjithë duket se notojnë në ajër akoma!

 

O mrekulli e ndritur e dashurisë!

 

Si dashurojmë, më shumë dhe më shumë,

Rrathët e trupit ku butësia banon në fshehtësi!

 

Aromë drite e një livande delikate

Bën shtëpia e madhe dhe magjepsëse!

 

Minuta diskrete, të pastër dhe të gjallë

Të cilat rrethojnë me zërin e tyre të këndshëm

Mbretëri pakapshmërie e një trishtimi shumë të lashtë

Dhe kohezioni i ngushtë i jetës dhe vdekjes!

 

Tani, i qetë pas stuhisë së përkëdheljeve,

Le të marrim frymë në dukshmëri dhe të magjepsur, parfum

Të vallëzimit të barit në kopsht

Dhe muzika e lë pa u lodhur, të freskët

Nga panjet![2]

 

Kënga e Physalis

 

«Disse ao meu coração: Olha POR quantos

Caminhos vãos andámos! … »

 

‘Ai tha shihni në zemrën time

Sa rrugë kemi kaluar nëpër kotësi! … ‘

 

Antero Tarquiniode Quental,

Solemnia Verba

 

Qani, princi im, dhe në lotët e fëmijës suaj

Djegur me zjarrin e jugut, shpirti im plagosuri rrjedh

Dhe në çdo gjë na bashkon: sytë tanë, jetët tona, vera,

Gjaku i peonies,[3] fjalët e mia pa-penduar!

Këto Ditë të pamatura

Për Charles de la Fosse

 

Kam dashur dikur, princin tim, si këta që akoma mund të duan

Edhe pse plagosur nga hija e dendur e dëshpërimit kryelartë,

Me konsideratë pafshehur dhe trishtim,

Fshehur nën vellon e fjalëve që mbajnë rrjedhën e jetën.

 

Mohuar çdo fati, kam humbur me lumenjtë

Në luginat e stolisur me pafundësinë e luleve,

O mospajtim, lotët sjell bashkë me parfumin blu

Të kohës dhe baltës, rima lashtësie dhe të reja.

 

Veshur në përulësi, desha t’ju tregoj rrugë shpirti

Të një Ungjillori të shenjt adhurues Krishti,

Në mënyrë Engjëlli shkëlqyes mbulon gurin e çmueshëm.

 

Kaçurrelat e një fëmije ngjyrë shtare.

Një dashuri e pakthyeshëm, e pastër, s’mbahet mend

Dhe e tenderit, si kori i një këndimi kanonik!

*****

I le habitshëm në vend-djegie për t’u ftohur.

Neglizhoj librat, flaka qëndron jetës sime.

Unë shikoj në skaj të qiellit dhe mendoj për vendin tim të largët

Lotët e mia digjen, pëllëmbët e duarve të mia rrudhen

Heshtur, postimi vijues mbështetë me dashuri trishtimin tim!

është DITA

 

Ka ditë kur, i trishtuar,

Zgjohesh në mëngjes,

Hapeni dritaren dhe shakeni

I duarve tua këputur,

Heshtja mineral dite.

 

Ende,

Zemra juaj shqyer nga furia e viteve

Është babëzitur ngrohtësie, fjalët përvëluese,

Me një numër të madh të gjërave të vogla

Të cilat janë thesare të paprekshme,

Kuptimi dhe vetëm përmbushja e jetës.

 

Përse,

Ajrore, në qoftë se të shëndoshë në kohë të caktuara,

Nëse për fat të mirë vallëzimi në mendjet e luledetit të bardhë,

Qëndron i heshtur?

 

Ku janë ato, harmonia e mendimeve të qarta,

Kontrapunkt delikate miqësie

Lidhja, lëvizjet palodhur në botë?

 

Çfarë ndodhi në kujtesën e ëmbël

Në një rubin të kuq të qartë

Më lë të kuptohet se qershia,

Hapja e hirit të saj qetësi intime

Fjalët dhe poezitë?

 

I tërhoqa perdet,

Mbrapsht në tryezën time mbushur me libra,

Hape Bushidô, i dashuri i Japonisë

Dhe i zhytur në shkëlqimin

E ëndërrimit!

 

Paris, 5 maj, 2013, Pashkët Ortodokse.

 

*****

Jam i frikësuar të dëgjoj fjalët, miku im i dashur!

Si rrahja e zemrës sime, kur ai e emëroi

Qielli, zogjtë, aroma e zambakut dhe lëndimet jargovan

Janë si shpirtrat të thirrur për të festuar misteret e panjohura!

Pra, çdo zë vibron tej këtij libri dhe e emëroi atë!

 

Përktheu nga frëngjishtja: Jeton Kelmendi

[1] Frute mediterane.

[2][2] Panjet është një lloj bime prej së cilës krijohet një lloj sirupi.

[3] Peonies është lloj luleje.