“JETON KELMENDI OSE LULET E DASHURISË”, nga Prof. Gustavo Vega Mansilla, Spanjë

“JETON KELMENDI OSE LULET E DASHURISË”

Prof. Gustavo Vega Mansilla, Spanjë
Përkthyeu nga Spanjishtja: Peter Tase    

Në këtë libër Jeton Kelmendi na ilustron për pasionin e tij për jetën, për dashurinë e tij për të rikrijuar, përjetësuar ose përhapur dhe ndarë përvojat e tij. Tregon për jetën e tij, nëpërmjet vëllimit të tij të parë të poezisë botuar në vitin 1999 me titullin “Shekulli i Premtimeve”, me një sasi të mjaftueshme dhe cilësi të veprës poetike për t’u njohur si një nga autorët më përfaqësues të poezisë aktuale të shkruar në gjuhën shqipe.

Poema e parë ‘Kuptimi është një tjetër’ kushtuar babait të tij, na çon në Pejë, atdheun e tij, atdheun ku ai ka lindur dhe ndaj të cilit poeti është i lidhur ngushtë me peizazhet, njerëzit, zakonet, folklorin, gastronominë, gjuha dhe theksi. .. dhe, kryesisht, për shkak të lidhjes së tij familjare. Kelmendi, i cili jeton dhe lëviz në një vend të largët dhe me ligje shumë të ndryshme nga Peja-Kosova, ndjehet nostalgjik. Poeti ndjen nostalgji për tokën e tij edhe pse është – dhe mbi të gjitha për atë arsye – mijëra kilometra large, dhe disa ditë largë, dhe megjithëse mbetet si e harruar në mes të punës së tij të përditshme, midis qindra dosjeve, librave ose fashikujve. Por babai i tij dhe toka e tij janë gjithmonë atje: Pashë babanë tim duke shkuar / nëpër pyll, / kur dukej se ishte herët për të shkuar në male. Babai i tij se një pranverë heshti si kurrë më parë, / i gatshëm në të gjitha ëndrrat e tij, / hyri në gjumë pa ëndrra.

Mirë se vini, vëlla, në Çamëri, Shqipëri. / Po në lidhje me rrënjët e thella?, Pyet poeti. Dhe një parajsë me fruta të freskëta, mollë, një ëndërr apo një ëndërr të përhershme shpaloset në kujtesën tuaj. Si mund ta lidhim? Le të mbjellim një të ardhme shprese, thotë Kelmendi, dhe kjo në mënyrë të pashmangshme më çon në atë që një prej poetëve të mëdhenj spanjollë, Gabriel Celaya, thotë: Poezia është një armë e ngarkuar me të ardhmen. Kjo, edhe pse më parë autori ynë na ka paralajmëruar se asgjë nuk shkakton dhimbje më të madhe se ëndrra e përhershme, duke iu referuar qartë vdekjes, vdekjeve të ndryshme midis të cilave jetojmë. Po, sepse poeti bëhet i vetëdijshëm për zhdukjen fizike dhe zhdukjen në kujtesë, të dy prej tij dhe popullit të tij, peisazheve të tij të ëndrrave. Këto janë rutinat e përditshme, ai më vonë do të thotë në “Dashuria në kohë lufte”.

Puna e Kelmendit përfshin një shpjegim të përvojat e tyre, historinë e tyre dhe në të njëjtën kohë, përvojat dhe historitë e njerëzve të saj, vendet dhe njerëzit enclaved në peizazhet e bukura, por gjithmonë duke qenë një fushë e vështirë dhe e rëndësishme për vite, madje edhe shekuj ; një zonë ku konfliktet e armatosura kanë ndodhur, kjo e fundit duke qenë një përvojë jetësore të poetit tonë. Përkufizimi i Celaya tha se poezia është një armë e ngarkuar me të ardhmen rezultoi në saj jo vetëm ditën e habitshme, nëse jo e pakuptueshme të jetë në krahasim me thjesht beauticians shumë konceptime paqarta të poezisë. E megjithatë, ajo është një përkufizim i saktë, pa kujdes. Poezia nuk është një luks apo thjeshtë kënaqësi e ditës melankolik iniciuar apo adoleshentët. Poezi, mbi të gjitha, madje edhe vlera estetike, është duke transmetuar vlerat morale që na sjellë në orbitën e humanizmit dhe jo thjesht evazion gjithashtu të gjallë edhe pse në shumë raste mund te jete.

Në poemën e tij “Dashuria në kohë lufte”, Kelmendi, i cili jetonte përmes një lufte dhe lotëve të tij – ai ishte anëtar i Ushtrisë të Çlirimit të Kosovës në 1998 dhe 1989 – aludon në përvojën e tij. Edhe nëse dikush mendon se je budalla, edhe në luftën më të egër një ushtar nuk do të ndalojë kurrë të mendojë për dashurinë. Prandaj, dhe në këtë kuptim, mund të themi se dashuria dhe, me të, poezia është një instrument, një mjet, ose – duke e parafrazuar Gabriel Çelaya – një armë e ngarkuar me të ardhmen.

Poezia e projektuar drejt ndërgjegjes dhe ndjeshmërisë së lexuesit ose të dëgjuesit mund të kontribuojë në modifikimin, transformimin, jetën etike. Prandaj, kur poezia kuptohet në një mënyrë të tillë, është një ferment revolucionar: Ndonjëherë unë dua që këto gjëra të ndodhin / në një mënyrë tjetër. / Për shembull, një mjegull e dendur do të rrethojnë më / të kalojnë kufirin /…/ ku disa muaj më parë / Unë pashë një vajzë / flokët kaçurrel. / Vetëm për të parë atë dhe më vonë për të ëndërruar për të, / u rrita në dashuri. Por është e qartë se poeti nuk mund të jetë një fanatik Monopolar, gjithmonë ndjehen nxitur poezinë, për të ndërtuar dhe rindërtuar realitetin e tij poetike nga perspektiva të shumta nga kohët e shumta – hapësira dhe qoshet e përvojave. Po si shpesh është mendimi më i ndërlikuar poetik, poeti, pasi ai këndon e dashurisë, është e vetëdijshme për realitetin e ashpër: Por, në fund, / është luftë dhe asgjë / është i njohur për të ardhmen / kur çdo ditë luftoj me vdekjen. Kelmendi duhej të jetonte në kohë lufte dhe, dihet, luftërat i kthejnë poetët në ushtarë dhe nganjëherë ushtarë në poetë.

Në këtë libër gjejmë një poet të qartë, por jo një poet spontaniteti të çmendur dhe shpërthime, nëse jo, një poet reflektues që pëlqen të gërmoj në thellësitë e nënndërgjegjeshëm, që mund të përputhet me një ndjenjë të caktuar ose qëndrim ekzistencial dhe një pranim të caktuar i absurdit si një dimension jetik i qenies njerëzore: dua të ikë nga vetja / derisa të vijë me mua, thotë në poezinë e tij “Fuqia e pamundësisë”.

Në këtë poemë të thellë, Kelmendi sjell ndër mend mendimet e disa prej mendimtarëve më të shquar që ndriçojnë të gjithë shekullin e njëzetë si, për shembull, ato të antropologut dhe mendimtarit francez Georges Bataille për të cilët përvoja e brendshme mund të jetë si një lëvizje në kufirin e vet, një rrugë për të pamundurën. Ajo që, nga ana tjetër, mund të lidhet me konceptin e përvojës së përshkruar nga Maurice Blanchot në “Dialogun e Papërfunduar”, kur ai deklaron se është pamundësi shumë karakteristikë e asaj që ne e quajmë përvojë.

Dhe pastaj, në poezinë e mëposhtme të këtij libri, me titullin e Anhelo-s, Jeton Kelmendi thotë: Mendoj se më ndjekni / me udhëtime të gjata mendimi / çdo mëngjes, / në çdo pasdite të qetë. Dëshira, mendimi i ngulët, aq i pranishëm në këtë vepër, na vë në rrugën e reflektimeve, jo vetëm të Maurice Blanchot-it dhe teorive të tij të dëshirave në “Dëshirat e pafundme”, por edhe të teorizimeve e dëshirës së Frojdit dhe Lacanit.

Frojdi në shkrimet e tij me influencë mbi psikoanalizën, i jep dëshira një rëndësi të veçantë. Qenia njerëzore sipas tij është ndërtuar si e tillë pikërisht nëpërmjet dëshirës së tij. Por, dëshira dhe, me të, dëshira e madhe, nuk prodhohet nga akumulimi i nevojave dhe instinkteve primare, të cilat i kanë ato, por është në lidhje me një formë të dëshirës së tjetrës dhe plotësojnë një sërë ligjesh të cilët marrin pjesë në përvojën e dëshiruar. Teori të tilla të dëshirës janë nuancuar dhe marrin disa veçori në veprën e Maurice Blanchot, për të cilët dëshira do të krijonte një lloj lëvizjeje të pafund që shkon përtej mungesës frojdiane ose lakaniane.

Ai na çon në një vizion të veçantë që dëshirojmë si dëshirë për dëshirë, një formë zbrazjeje të dëshirës që është e paaftë për të përmbushur ose formuar ndonjë objekt, që na vë në rrugën e një të padefinuar përtej ku na pret ardhmëria. Pikërisht poema e lartpërmendur e Kelmendit përfundon duke thënë: Unë dua që dielli të ngrihet përtej lindjes sime / të dalë mes nesh dhe të zbresë përtej juve. / Ju dhe unë ecim së bashku / përgjatë rrugës / dhe shkojmë në një sferë tjetër / ku na pret ardhmëria. Pra, përvoja jetësore, jeta ose mendimi, ose rishikimi është treguar në këtë libër “sublimuar” dhe projektuar në shkrim, poemë.

Es, en definitiva este libro ‘El significado es otro’, una obra en la que el sentimiento hecho amor, deseo, anhelo y… las distancias, el recuerdo… son pensamientos constantes, objetos que, independientemente de su correspondencia con algún datos histórico, son elaboraciones o, mejor, re-elaboraciones mentales. Corresponden con la idea que describiera Shakespeare en su “Sueño de una noche de verano”, en referencia al ojo de la mente, cuando dijo que “el amor no mira con los ojos, sino con la mente”, con el pensamiento, con la añoranza. Son, en palabras del propio Kelmendi en su poema “Un pensamiento consentido”, un exaltado / grato pensamiento / que arriba / y ocupa mis noches / antes de acostarme.

Shkurtimisht, ky libër “Kuptimi është një tjetër”, një vepër në të cilën ndjenja e bëri dashurinë, dëshirën, dëshirën dhe distancat, kujtesën … janë mendime konstante, objekte që, pavarësisht nga korrespondenca e tyre me disa të dhëna historike, ato janë përpunime ose, më mirë, ri-përpunimi mendor. Ata korrespondojnë me idenë që Shekspiri e përshkroi në “Ëndrrën e natës së mesditës”, duke iu referuar syve të mendjes, kur tha se “dashuria nuk duket me sy, por me mendjen”, me mendimin, me wistfully. Ata, sipas fjalëve të Kelmendit, në poezinë e tij “Një mendim i pamatur”, një mendim i lartësuar / i këndshëm / që mbërrin në netët e mia para se të shkojë në shtrat.

Dhe, si në çdo poet të madh, Heidegger do të shihej të ishte “zbuluar”, një ndërgjegje magjike, megjithëse i nënshtrohet forcave natyrore dhe një ndërgjegjeje personale, në të njëjtën kohë kolektive apo sociale, që nuk mund të harrohet. kushtet e jetesës brenda rrethanave dhe strukturave, kufizimet, pamundësitë … të imponuara nga realiteti. Oh, Perëndia im, sa çnjerëzor është njerëzimi në kohën tonë, na tregon në sytë e Sarajevës, kur vrimat e plumbave / në muret e shtëpive / bashkëjetojnë me të mbijetuarit.