Jeton Kelmendi – një shtegtar i dashuruar në largësitë: nga Mihai Firica

Jeton Kelmendi – një shtegtar i dashuruar në largësitë

Mihai Firică, Rumani 

Poeti shqiptar Jeton Kelmendi është një udhëtar idashuruar në largësitë, i joshur nga nostalgjia e puthjes së së fundit të dashnores dhe magjia e dheut të vendlindjes. Vargjet e tij janë të rrumbullakta, duke treguar një burrë që e dashuron lirinë dhe nuk heziton të depërtojë në fshehtësitë e shpirtit për përfitimin e majave më të larta të ndjeshmërisë. Lexuesit rumunë janë të etshëm për të shijuar forcën krijuese të poezisë shqipe. Mos të harrojmë se proza nga kjo gjuhë ballkanike është bërë një hapsirë e njohur nëpërmjet Ismail Kadaresë.

Kam bindjen se ky poet, ekzistenca e të cilit ndahet ndërmjet Pejës (vendlindja e tij), Prishtinës dhe Brukselit, shkon duke u bërë simboli i gjeneratës së re të krijuesve kosovarë. I përkthyer në rreth 30 gjuhë, me një numër të konsideruar botimesh dhe bashkëpunimesh me revista letrare nga e gjithë bota, Jeton Kelmendi konfirmon dëshminë se të lindish poet në ambientin e një kulture të reduktuar përmes numrit të njohësve të vlerave apo të bllokuar nga kanxhat politike, nuk është një rrezik në rrugën e bekuar të afirmimit.

 Në vëllimin „Prescurtarea depărtărilor” („Shkurtimi i largësive”, Editura Revers, 2016), kemi një odë të vërtetë dedikuar nostalgjisë. Asgjë nga ajo që mund të presim, nuk mund ta pranojmë nga kush tjetër veçse nga ana e një poeti të ri, vëllimi i të cilit na befason dhe na përvetëson që nga poezitë e para. Si një titull i inspiruar, vëllimit ia shton vlerën përkthimi i mrekullueshëm i poetit të eksperimentuar Baki Ymeri, jo ndoshta, por me siguri përkthyesi më i famshëm i poezisë shqipe në gjuhën rumune dhe anasjelltas, një arkitekt konstruktiv urash kulturore ndërmjet letërsisë rumune dhe asaj shqiptare.

Influenca, respektivisht ndikimi i poezisë orientale, me aromat e distiluara në qindra vite bashkëjetese dhe gërshetimesh kulturore, vërehet në pjesën dërmuese të poemave të Jeton Kelmendit. Kjo vërehet edhe në poezinë „Shkurtimi i largësive”, ku bashkëpërkimet e dashurisë i zvoglojnë distancat dhe kohën: „Presim e presim njëri-tjetrin/ derisa na ikën vetvetja./ Kështu nashikon koha,/ teksa na e mat largësinë/ me ditë e netë.” Poeti zotëron mjeshtrinë dhe forcën e fjalës, njësoj siargjendari që e modelon metalin sipas dëshirës sëzemrës dhe aftësisë së përfituar nga përvoja.

Nuk dyshoj në të vërtetën e shprehur nga Ion Deaconescu në parathënien e vëllimit, sipas të cilit „Jeton Kelmendi është njëri nga poetët më interesantë të Europës së sotme.” Një argument i fuqishëm janë çmimet e rëndësishme me të cilat ka qenë i nderuar, si dhe me prezencën e tij në mbi 100 antologji nacionale dhe universale ku e gjejmë emrin e tij. Deri te botimi i sipërpërmendur, Jeton Kelmendit i janë botuar edhe dy vëllime në gjuhën rumune („Sa shumë janë rralluar letrat” dhe „Mendimet e shpirtit” – „Ce mult s-au rărit scrisorile”, „Gândurile sufletului”). Kam besim të patundur në destinin letrar të Jeton Kelmendit, një shkrimtar që promovon vlerat shqiptare dhe rumune në hapësirat ballkanike dhe i ofron dy popuj me një histori në të cilën guximi dhe kreativiteti i ka ndihmuar t’i tejkalojnë momentet e  vëshira historike.

​​

Jeton Kelmendi – un călător îndrăgostit de depărtări

Poetul albanez Jeton Kelmendi este un călătorîndrăgostit de depărtări, sedus de nostalgia ultimuluisărut al iubitei şi de magia pământului natal. Versurilesale sunt robuste, arătând un bărbat care iubeştelibertatea şi nu ezită să se avânte în tainice şarje de cucerire a vârfurilor semeţe. Cititorii români sunt puţinavizaţi asupra forţei creatoare a poeziei albaneze, dacănu cumva vom considera că proza din această limbăbalcanică a devenit un spaţiu cunoscut prin Ismail Kadare.

Am convingerea că acest poet a cărei existenţă se împarte între Peia, orașul natal, Priştina şi Bruxelles vadeveni simbolul tinerei generaţii de creatori kosovari. Tradus în aproape 30 de limbi, cu zeci de apariţiieditoriale şi colaborări cu reviste din lumea întreagă, Jeton Kelmendi a devenit certitudinea că a te naşte într-o cultură de anvergură redusă prin numărul de cunoscători ai limbii sau blocată de chingile politice nu este un obstacol în calea afirmării.

În volumul „Prescurtarea depărtărilor” (Editura Revers, 2016) avem o adevărată odă închinată nostalgiei. Nimic din ceea ce am aştepta nu primim de la un tânăr poet al cărui volum surprinde şi ne cucereşte încă de la primele poeme. Cu un titlu inspirat, volumul beneficiază de traducerea experimentatului Baki Ymeri, probabil cel mai înzestrat şi prolific translator din albaneză în română şi invers, un adevărat constructor de poduri culturale între naţiunile balcanice.

Influenţa poeziei orientale, cu aromele distilate însute de ani de convieţuire şi întrepătrunderi culturale, se observă în majoritatea poemelor lui Jeton Kelmendi.Ca şi în poemul „Prescurtarea depărtărilor”, unde comuniunea în dragoste neantizează distanţele şi timpul: „Aşteptăm, aşteptându–ne unul pe celălalt,/Până când ne fug sufletele,/ Astfel ne priveşte timpul,/şi ne măsoară depărtările/ cu zi şi noapte”. Poetul stăpâneşte forţa cuvântului aidoma argintarului care modelează metalul după dorinţa inimii şi iscusinţa deprinsă prin experienţă.

Nu mă îndoiesc de adevărul rostit de Ion Deaconescu în prefaţa volumului potrivit căruia „Jeton Kelmendi este unul dintre cei mai interesanţi poeţi europeni de astăzi”. Un argument puternic sunt premiile importante cu care a fost distins şi cele peste o sută de antologii în care regăsim numele său. Până la apariţia editorială amintită, lui Kelmendi i-au maiapărut două volume în limba română – „Ce mult s-au rărit scrisorile” şi „Gândurile sufletului”. Am deplina încredere în destinul literar al lui Jeton Kelmendi, un scriitor care promovează cultura română în spaţiul balcanic şi apropie două popoare cu o istorie în care curajul şi creativitatea le-a ajutat să depăşească momente istorice de cumpănă. (Mihai Firică)