Number of visitors on page:
N/A
Number of visitors on page:
Page Visitors:
“Mrekullitë, simbolizojnë fillimin e popullit hebrenj”
Nga Engjëll I. Berisha
Nobelistin pë paqe e humanizëm Ernesto Kahan, hebre, po e botojmë në gjuhën shqipe këtë përmbledhjen me poezi shumë specifike, poezitë e të cilit shtrojnë dilemat antropolitike mbi çështjen e njeriut, jo për ta sekretuar ndonjë lloj truri ndihmës mbi njeriun, sikur do të thoshte studiuesi Moren, por, për ta mundur pseudoprofetikën mbi karakterin e njeriut. Poeti Kahan e lidh paktin e tij me paqen universale, paqe për të gjithë botën.
Redaksia e Botimeve IWA Bogdani, Brukesel & Prishtinë, ka për tendencë të sjell në gjuhën shqipe autorë nga të gjitha premisat e krijimtarisë botërore, që edhe e bëjnë logosin e universit koherent të krijimtarisë.
Autorit, duke ia mësuar biografinë, mjaft e bujshme, dhe tejet interesante, mjek, laureat i shumë çmimeve, ai bën lëvizje të punës, të jetës e veprimtarisë në shumë shtete e vende, përderisa vula e tij, Loco docent, – vendi i dhembjes, – kudo mbetët qenia e njeriut dhe vetmia e tij përballë interesave gjeopolitike, madje sikur e thotë ai, vetmia e rrënimi, midis metropoleve. Gjendja psikologjike e përmasës, ia kaplon individualitetin e tij, lufta që ndodhë në Lindje dhe kudo tjetër, krijimtaria e tij në një përmasë bëhet herë rënkim e herë mallkim, me vetveten e tij në mbijetesë të pambrojturve të nënave e fëmijëve të pafajshëm.
Libri kapë shumë tema, Tel Avivi, Aushvicin, dhomat e gazit, Holokaustin, Sirinë, vende e ngjarje, si dhe popuj, pa i ndarë në kontinente as prejardhje, por, gjithnjë konfrontohet me simbiozën e besimit e të ndërgjegjes, duke pasur për bërthamë të secilës poezi diçka nga gjenetika e tij, pa e ndryshuar idenë dhe mendimin praktik për qenien njeri, për etninë, për profecinë mashtruese, për arrogancën dhe sfidën e saj. Diçka e rrallë për lexuesin tek ne, një shkrim ndryshe, diversitet krijues nga bota reale.
Liria në shpirt, e liria në trup janë përvoja që autori e jeton vetë në diversitetin e tij jetësor, përderisa fjala i shërben shpirtit, po trupit kush i shërben?!, – Shtron pyetjet gati në secilën poezi. Trupi, shpirti mendja, nuk janë zona ku plotësohet liria vetëm me fjalë, sipas autorit, janë vlerat e brendshme të humanitetit në praktikë, që e shpëtojnë edhe trupin edhe shpirtin. 
Testamenti për paqen
Se letërsia na ndihmon ti kapim për së afërmi fenomenet dhe natyrën e jetës përtej asaj që na shohin sytë, me poezitë e Ernesto Kahan, eksplorojmë pamje që nga atje, sikur thotë ai “Përtej mureve tjera / përmasat e greminave tjera dhe të lehta / pothuajse pafund / si rrugë të reja me shtigje të tjera / luftime të tjera….”. Poezia “Pakti im – Testament”. Muret Muze, i hasim shpesh në poezi, përshkrimi i lashtësisë, një fortifikatë prej nga doli frymë e re, e një besëlidhjeje me një koncept të ri në kacafytje me mëkatin, ku edhe sot studiohet bindja se mrekullitë simbolizojnë fillimin e popullit hebrenj. Ernesto Kahan, provon ta inkurajojë besimin me anë të ngjarjeve që i përshkruan, kushedi sa janë imagjinatave, por, ritmi shpërthyes që bën ai, brenda narratorit të tij, kudo kërkohet karakteri, paqja, deri te grotesku i tij në mos përputhje personale.
Dehumanizimin e fuqive të mëdha, që shkelin jetën e fëmijëve në lindje, për interesa ekonomike, poetin e kaplon ndjenja e krahasimit me kohën e dhomave të gazit e të helmit, në të njëjtat cilësi morale. Kjo për faktin se popujt për të zbuluar fatin e tyre janë lidhur nëpërmjet besimeve e karaktereve që kanë trashëguar. Ç’faj kanë fëmijët që janë trashëgimi, ndërsa, tirania, për Erneston, ka vetëm një instrument, – luftën dhe ndrydhjen e popujve të vegjël: “Fëmijë, ju ua bënë të padrejtë në lindje / deri tani nga bursat / tani keni arritur në kohën e vdekjes, gazit, helmit / pakot e gjeo-pushtetit / disa thonë, për hegjemoni; ose: “Në varrin tuaj pa emër / askush nuk do të marrë rreziqe / Unë ju thashë se ka probleme në bursat / naftës, armëve, marrëveshjeve rajonale, Rusisë, Iranit. Poezia “Fëmijët pa emër”.
“Poeti i paqes”
Jo, pa qëllim edhe shpërblehet me tituj prestigjioz botërorë, sikur është çmimi NOBEL për Humanizëm në fushën e mjekësisë, me moton për paqe njerëzore, mirënjohjet e shumta poetike kudo “Poet i Paqes”, dhe shumë të tjera, shiko biografinë. Moto të tije udhërrëfyese ka këtë thirrje “Përgjegjësia sociale është shumë e gjerë. Secili bën atë që mundet, disa shkruajnë poezi, të tjerë japin ligjërata, shumë edukojnë fëmijët e tyre për paqe dhe besimtarët luten …”.
Një nga përmbysjet e mëdha që njeh historia është krimi apo sikur e emërton poeti kudo në poezi, krematoriumi i hebrenjve në kohën e nazizmit në Evropë, e që s’mund ta përmbajë e ta tejkaloi intuitën intelektuale e imagjinative të tij, dhe përmbyset në atë dhimbje që sot edhe e mban vulën e dhimbjes kolektive të njerëzimit. “Fëmijët e Sirisë, të helmuar me gaz / fëmijët e Aushvicit, hirit dhe gazit / fëmijët e uritur, të sëmurë terminalisht, të bllokuar / fëmijët skllevër pa emër / refugjatët pa fëmijë”. Aushvici, kurrë nuk harrohet, sa herë përmendet, lëkundë themelet e shoqërisë njerëzore.Holokaust – SHOAH: “Krimi dhe dhimbja / çdo sekondë në një luftë / të mos jetë i gazuar …/ Sot është 27 janari / neo Botë/ neo Evropë / neo antisemitizëm / neo urrejtje”.
Referenca e rrëfimit
Këto poezi që ia ekspozojmë lexuesit, kanë një tipologji referente të rrëfimit sa historik, po aq edhe të vetë autorit, aq sa është koncepti i identitetit të tij, është një skicë e dobësisë njerëzore. Dhimbja që bën dergjë, në këtë përmbledhje, është e formës së palimpsestit, i mbishkruan rrëfimet ashtu sikur i shpalosen autorit herë pas here, që në pamje duken të përsëritshme, gati sa gabime teknike, por në fakt, ky është qëllimi i autorit, duke mbledhur të përsëritura tërësinë e ngjarjeve, sepse, ato nuk mbarojnë, janë aty për ironi, realiteti i të cilave veç sa përsëritet: “Qyteti zgjohet për të vazhduar evolucionin e tij njerëzor / dëshmitar i qenies së bashkuar pa mëshirë / asfalt, erë mesdhetare e detit / ushtarë që përqafojnë në tetë e dyzet / dhe unë ende po eci / dhe David Grossman, shkrimtari për paqe do ta varrosë djalin e tij këtë pasdite / dhe jo shkrimet e tij / dhe do të kem edhe një qytetar kafeje / dhe kur ai është i bindur / dhe i qeshur / dhe me bukët që dilnin nga furra / Unë do t’i jap vëllim shënimeve të La Pastoral”.
Predikuesit e rrejshëm
Paralajmërimi që nga Zanafilla e Re, se do të dalin predikues të rremë, shikuar poezinë, e krahasuar me biografinë e tij, në mes shkencës e poezisë, është krijuar mendimi refleksiv, gati si puna e laborantit antropologjik, për ta rigjetur vetveten, e në këtë rast, autori integron gjithë realitetin që e rrethon atë, popullin e tij, paragjykimet e thella që shpesh e përcaktojnë edhe fatin e njerëzimit, me moton se shkenca e vetëdija pa dashurinë njeri, janë të pamjaftueshme.
Ndonëse, në përgjithësi poezitë janë të një sensi delikat aty këtu shihet trishtim i zymtë, poeti gjithnjë e ruan sensin krijues brenda forcës shpirtërore të tij, gjithnjë me një dritë për fatin e popullit të vet. Kjo është fuqia humane e tij prej profesionit që ushtroi dhe shkrimit me të cilin, sikur thotë biografia, ka mbajtur hallkën e lidhur ndërmjet izraelit, vendit të tij, migrimit dhe karakterin si faktor me rëndësi edhe për revolucionet që bëhen ndonjëherë.
One comment on “Botohet në Shqip Poeti dhe Nobelisti Ernesto kahan. 'Poeti i paqes e i qenies njerëzore'”
כל הכבוד על הוצאה של הספר שלך באלבנית…..בקוסובו ואלבניה…יופי של ביקורת על השירה שכתבתה