
SONIA VIVONA
“Zëri i sinqertë i ndjeshmërisë”
Kam përzgjedhur këto poezi nga libri “Di fragole e illusione” , “Me luleshtrydhe dhe iluzione” i Sonia Vivona, pas një leximi të thellë dhe të këndshëm… dhe pajtohem me definicionin e poetit dhe kritikut letrar Daniele Giancane:
“Dihet që, sot e kësaj dite, pothuajse të gjithë shkruajnë poezi, gjë që nuk është e keqe në vetvete (madje, është një aktivitet i këndshëm dhe terapeutik), vetëm se duhet bërë një ‘ndarje’ midis poezisë ‘së vërtetë’ dhe asaj ‘për kënaqësi’.
Çfarë nënkuptoj me poezinë e vërtetë? Ajo që ka thellësi letrare, pas së cilës duket një kompleks leximesh, që propozon një gjuhë origjinale.”
Poetët janë si “bleta e padukshme”… siç thotë Rainer Maria Rilke në një reflektim të tij mbi kreativitetin e poetëve. Një poet tjetër i madh italian dhe ndërkombëtar, Dante Maffia, e përkufizon poezinë si një maja e shpirtit, që, duke u përzier me përbërësit kryesorë — pasion dhe lexim — krijon një botë të imagjinueshme dhe ëndërruese.
Kam përzgjedhur këto poezi të Sonia Vivona nga libri i sipërpërmendur… poezi me elegancë dhe rrjedhshmëri, të pasura me kuptime të thella dhe të afta të prekin shpirtin.
Jam e sinqertë: si poete, më pëlqen poezia hermetike… por gradualisht po e drejtoj veten drejt asaj që përfaqëson bukurinë dhe prekje të çastit dhe të shpirtit.
Kam përzgjedhur pikërisht këto poezi sepse perceptoja atë ajër të pezulluar mes hermetikës dhe të dukshmes, një ekuilibër midis asaj që kuptohet dhe asaj që shprehet, edhe pse libri në tërësi lexohet njëherësh.
Poezitë e Sonia Vivona të përfshira në Di fragole e illusione përfaqësojnë një udhëtim mes emocioneve, kujtesës dhe vizionit të brendshëm. Çdo poezi është një univers i vogël i pezulluar midis ëndrrës dhe realitetit, midis kujtimit dhe aspiratës, ku gjuha bëhet mjet reflektimi dhe ndjenje.
Në Tempo è sospeso, Vivona kap çastin kur zemra duket se jeton jashtë kohës, e pezulluar në një vend mungese. Shkurtësia e vargjeve dhe saktësia e imazhit evokojnë elegancën e një poezie që nuk kufizohet vetëm në emocionin e menjëhershëm, por ofron një hapësirë kontemplative, siç sugjeron Daniele Giancane duke folur për “poezinë e vërtetë”: atë me thellësi, kompleksitet dhe gjuhë origjinale.
Në Sogno, autore hap dritare mbi kujtesën dhe imagjinatën, duke treguar se si liria e mendimit mund të bashkëjetojë me kufizimet e jetës së përditshme. Ëndrrat bëhen një akt rezistence, një eksplorim i destinacioneve të kujtesës së panjohur, që lidhen me botën e brendshme dhe aftësinë e poetit për të perceptuar të padukshmen, sipas imazhit të Rilke.
L’urlo është një furtunë emocionale. Këtu Vivona nuk mban asgjë: zemërimi, dëshpërimi, kujtimi i dhimbshëm i së kaluarës shprehen në një crescendo liriko të fuqishëm. Britma është rigjenerim dhe pastrim, një “maja e shpirtit” sipas Dante Maffia, që përzien pasion dhe lexim për të krijuar botë ëndërruese dhe tronditëse realiste.
Venere degli stracci, e frymëzuar nga Michelangelo Pistoletto, dhe Questa notte tregojnë aftësinë e autores për të bashkuar reflektimin shoqëror dhe intimitetin ekzistencial. Në vargje shfaqet një ndjenjë brishtësie dhe shprese, një tension midis boshllëkut të kohës së tashme dhe kërkimit të kuptimit dhe bukurisë.
Në fund, Respiro mbyll udhëtimin me një notë rezilience dhe besimi në të ardhmen. Poezia feston jetën, shpresën dhe dëshirën për të parë të rriten shpresën dhe iluzione, duke bërë të prekshëm kontrastin midis melankolisë dhe dëshirës për rilindje.
Në këto poezi, Vivona tregon një ndjeshmëri të jashtëzakonshme: eleganca e vargjeve, muzikshmëria e gjuhës dhe thellësia e temave ofrojnë lexuesit një përvojë intensive, e aftë të prekë shpirtin dhe të lërë një gjurmë të pashlyeshme. Di fragole e illusione nuk është vetëm një koleksion poezish: është një ftesë për të ndalur, reflektuar dhe ëndërruar.
KOHË PEZULL
Gjithçka është pezulluar
në vendin e mungesës.
Madje zemra rreh kohën
që tashmë s’ekziston më.
ËNDËRR
Çarje
qiellesh dhe resh
të çdo stine
të shpalosura.
Thika të mprehta
pa liri.
Ëndërr – po, ëndërr!
Me sytë përherë të hapur
drejt destinacioneve
të kujtesës së panjohur.
BRITMË
Përjashta, dielli vdes,
i zhytur në gjak,
në rrugët e vetmuara.
Shtyp frikën,
të mbytur
në rutinën e përditshme,
dhe zemra s’do
të ndalë vallen e saj
të çmendur.
Fantazmat e së kaluarës
shfaqen — i sodis —
nuk më magjepsin më!
Dhe bërtas, bërtas, bërtas,
bërtas
të vjellat
e fjalëve të pathëna.
Zbrazem.
Jam qiell,
i kuq si gjaku.
VENERE E LECKAVE
(Frymëzuar nga një vepër e Michelangelo Pistoletto)
A do të na shpëtosh,
o bukuri,
nga fyerjet e kohës
dhe të jetës?
Sa e madhe është boshësia
në sytë tanë
të pashpresë,
në këtë epokë
të mashtrimit
universal.
KËTË NATË
Këtë natë,
sytë
druajnë ëndrrat,
shtyjnë thellë
mendimet e çmendura,
të pagjumëta.
Dridhen mbi qerpikë,
ende të gjalla,
imazhet e ditës
që shpresës
vogëlushja
sapo
ia ka mbyllur dyert.
Frymëmarrje.
Frymoj një copëz të së ardhmes,
pa më interesuar ç’shije ka!
Përziej mendimet,
trullos melankolinë.
Nëse jeta rrjedh,
ditët nuk numërohen më.
Një grimë frymë nga e ardhmja —
s’ka rëndësi nëse është ëndërruar.
Të shoh sërish të rriten
luleshtrydhe
dhe iluzione.
Libri i ri i autores L’inattesa “E PAPRITURA”
E lexova me shumë interes librin e ri të Sonia Vivona, L’inattesa, “pas atij, Di fragole e illusione. “Me luleshtrydhe dhe iluzione”. Në këtë përmbledhje të re gjeta poezi lirike me një frymëmarrje të gjallë dhe të vuajtur, të mbushura me pritjen për të jetuar, me nevojën për të luftuar, me zemërimin dhe koherencën në shikimin e kthjellët që poetja ia drejton realitetit.
Nuk dua të përsëris atë që është thënë me kujdes dhe elegancë nga kritikë e poetë si Daniele Giancane, Cosimo Rodia, Pasquale dhe Ornella, të cilët i kam lexuar me vëmendje dhe ku gjeta reflektime të vyera. Unë dua të ndalem vetëm tek disa poezi që më prekën thellësisht dhe që desha t’i përkthej, për të fiksuar(vendosur) forcën e tyre të brendshme.
Jeta që thyhet si një fije e hollë e brishtë, për një shpresë që shpesh përfundon në harresë: kjo është përshtypja që ndjehet në shumë faqe. Shumë poezi duken sikur janë jetuar në lëkurë dhe mbajnë kujtimin e dhembjes së copëtuese, ulërimave të vdekjes.
Poezia e kushtuar Cutro-s” Innocenti “bëhet një udhëtim që nuk pa dritën, kujtesë e një tragjedie kolektive. Dhe që në hapje të librit me Viaggio da clandestina poetja jep një drejtim të fortë: në fund, të gjithë jemi klandestinë të fatit tonë, ndonjëherë gati të mohojmë vetveten për të veshur petkun e iluzionit e të një të panjohuri që na mbizotëron.
Jeta është e paparashikueshme, dhe poetja përqafon ekzistencializmin e egër të kohës sonë. Innocenti (Cutro)është një poezi që më prek personalisht: më riktheu te udhëtimi i rinisë sime, kur deti përfaqësonte shpresën dhe mbijetesën, një prag drejt së ardhmes. Por për shumë të tjerë, ai det u bë varr. Është një realitet i hidhur dhe aktual, që Vivona di ta japë me pak vargje thelbësore.
Poezitë e saja luten, ulërijnë dhe ëndërrojnë si një fëmijë e pafajshme: vizioni i jetës që del prej tyre është i pastër, pa ligësi, i dominuar nga një ndjenjë e mirësisë që zgjerohet në çdo varg. Jetohet duke ëndërruar, luftohet duke ëndërruar, merret frymë duke ëndërruar.
Petalet bëhen simbol i brishtësisë së jetës dhe njëkohësisht i esencës së saj jetësore: fshehin dhembjen, por ruajnë mbi të gjitha nevojën e pazëvendësueshme për të jetuar.
Ndër poezitë që më kanë prekur më shumë është ajo kushtuar nënës: një tekst i fuqishëm, ku marrëdhënia midis nënës dhe bijës shfaqet si një lidhje ambivalente, e bërë nga dashuria dhe urrejtja, nga mbrojtja dhe robëria. Ne lindim në mitra që na mbrojnë dhe na strehojnë, dhe ajo mbrojtje mbetet e gdhendur në lëkurë si një kupolë kundër botës së huaj. Por nganjëherë ajo mitër bëhet e tepruar, mbytëse, e paaftë të na lërë krahët për të fluturuar. Megjithatë, pavarësisht konfliktit, dashuria mbetet e paprekur dhe triumfon gjithmonë, duke e shndërruar dhimbjen në një forcë që shoqëron gjithë jetën.
Një tekst tjetër që meriton vëmendje është Noi donne: një britmë universale kundër dhunës dhe abuzimeve, një dëshmi që mbetet aktuale edhe në këtë vit 2025. Gratë e njohin mirë frikën – atë që të mpin para një rruge të errët apo një nëntokë të zbrazët – dhe duhet të mbrojnë identitetin e tyre me guxim. Këtu poezia bëhet zë kolektiv, simbol rezistence dhe dinjiteti.
Dua të përfundoj duke kujtuar dy poezi tërheqëse dhe njëkohësisht të thjeshta: Amore amore dhe Oggi vorrei lavare l’anima. Në të parën, dashuria shfaqet si një parajsë e plagosur, një ëndërr që bashkëjeton me rrudhat e viteve dhe plagët e kohës. Në të dytën, poetja pyet veten mbi mundësinë për të pastruar shpirtin, edhe pse e di se ai nuk lahet: ndjehet, vuan, mbahet brenda, i pandarë prej nesh.
Me L’inattesa, Sonia Vivona i jep lexuesit një libër me ndikim të fortë njerëzor dhe lirik. Zëri i saj poetik dëshmohet autentik, i aftë të rrëfejë dhimbjen dhe shpresën, brishtësinë dhe forcën, ëndrrën dhe realitetin, duke i rikthyer poezisë detyrën për të plagosur dhe shëruar njëkohësisht.
Udhëtim si klandestine
Udhëtim si klandestine,
me dokumente të rreme
dhe një buzëqeshje passepartout.
MBI PETALE TË BRISHTA
Mbi petale të brishta
vallëzojnë orët
në verën e shndritshme,
plot gjelbërim e blu.
Të rrëmben zhurma
e mendimeve, e dhimbjeve,
e zinxhirëve të fshehtë
që robërojnë zemrën.
Por ç’dini ju, o orë,
për murmurimën e fuqishme
të kësaj kohe të padijshme
që ngadalë po vdes?
LËRE HAPUR DERËN
Lëre hapur derën
e zemrës.
Lëre që sonte era
të marrë me vete
gjithë këtë tmerr!
Por edhe në ëndrra
— e di? —
na mungon
lumturia e humbur.
Ë PAFAJSHMIT
(Cutro, 2023)
Mes ujërave të pafajshme,
të rrezikshme,
udhëtarë të botës,
klandestinë,
pa pasaportë.
Por në tokën e dëshiruar
njerëzimi
ka vdekur
i mbytur.
NËNË
Të kam urryer dhe dashur, Nënë,
të kam urryer dhe dashur.
Dhe ti më ke urryer,
sepse isha fshehur,
me kokëfortësinë time,
etjen për jetë,
në mitrën tënde të lodhur.
Nënë, të kam urryer,
madje dhe ti më ke urryer
për pak përkëdheljet
që mora e dhashë,
për lodhjen, për mundimin
që të largonin prej meje.
Të kam urryer
për rrobat e ricikluara,
për shpërthimet e zemërimit,
për shikimet qortuese,
për ëmbëlsinë e paqëndrueshme,
për të mos më ndihmuar
të bëhesha grua,
për të mos parë
ulërimën
në lotët e mi të heshtur.
Nënë, të kam dashur,
dhe ti më ke dashur,
gjithmonë.
Edhe kur sytë tanë,
të mbushur me dhimbje,
vështronin, të pasigurt,
diku tjetër.
NE GRATË
Ne gratë
e njohim mirë
frikën,
atë që të mpin
para një rruge të errët,
një treni gati bosh,
një nën urë natën.
Ne gratë
e njohim mirë
atë që bërtet në kokë:
të mos shkosh,
të mos vishesh ashtu,
të mos pish shumë,
të mos kundërshtosh,
të mos provokosh,
të mos marrësh frymë.
Ne gratë
e njohim mirë
frikën,
shtrëngimin në zemër,
frymën e pezulluar,
para se ajo të shkrihet
në dëshirën për të jetuar.
DASHURI, DASHURI
Dashuri, dashuri,
më bërtet brenda,
fjalë pa zemër!
Dhe shikoj, mes rrudhave
të fytyrës sate,
atë ëndërr që më kthen
në Parajsë.
SOT DO TË DOJA TË LAJA SHPIRTIN
Sot do të doja të laja shpirtin,
por mund të tkurrej,
të zbehej,
të shqyhej,
sepse
edhe pa centrifugë,
të brishtët vuajnë.
Biografi
Sonia Vivona është një poete dhe profesioniste italiane, e lindur në Belvedere Marittimo (CS), në jug të Italisë. Aktualisht ajo jeton dhe punon në Rende (CS), ku është pjesë e Institutit të Sistemeve Bujqësore dhe Pyjore të Mesdheut (ISAFoM) si Teknologe dhe Agjente e Zhvillimit Lokal. Ajo ka një formim të gjerë akademik, duke përfshirë një diplomë në Shkenca Ekonomike dhe Sociale, si dhe kualifikime të tjera profesionale në menaxhim projektesh dhe këshillim antropologjik.
Sonia ka botuar pesë koleksione poetike:
L’inattesa – E papritura (Vintura Edizioni, 2025)
Di fragole e illusione. La speranza è sempre bambina – Mbi luleshtrydhe dhe iluzione. Shpresa është gjithmonë e vogël(Tabula Fati, 2023)
Come fiore del deserto. Viaggio tra cinema e poesia – Si një lule e shkretëtirës. Udhëtim mes kinemasë dhe poezisë(Pellegrini Editore, 2020)
C’è tutto un mondo intorno. Così lontano, così vicino – Ka një botë të tërë rreth e rrotull. Kaq larg, kaq afër (Aletti Editore, 2018)
Prendimi per mano. Per volare verso nuovi gradi di libertà – Më merr dorën. Për të fluturuar drejt shkallëve të reja të lirisë (Aletti Editore, 2016)
“Prendimi per mano “i dha asaj çmimin ndërkombëtar për shkrimin e grave Maria Cumani Quasimodo në vitin 2017, si dhe e shpalli finaliste në Konkursin CET të Shkollës së Autorëve të Mogolit. Po ashtu, ajo ka fituar çmime të tjera prestigjioze, përfshirë çmimet Umile Francesco Peluso dhe Salvatore Quasimodo në vitin 2018, si dhe çmimin Tra le Parole e l’Infinito në vitin 2022.
Poezia e Sonias është e njohur për ndjeshmërinë e saj të thellë dhe për përshkrimin e ndjenjave të brendshme, duke i dhënë zë përvojave personale dhe kolektive. Ajo është aktive në skenën kulturore dhe letrare italiane, duke marrë pjesë në ngjarje dhe aktivitete që promovojnë letërsinë dhe artin.
Për më shumë informacion mbi veprat e saj dhe aktivitetet letrare, mund të vizitoni faqen e saj në Tabula Fati: (Edizioni Tabula Fati).
(Përgatiti dhe shqipëroi Anila Dahriu)